Όχι πολλά χρόνια πριν το «περιθώριο» αντιμετωπιζόταν ως πρόβλημα προς επίλυση. Η διαχείριση της φτώχειας και της δυστυχίας αποτελούσε αντικείμενο των μηχανισμών πρόνοιας. Το κράτος στήριζε τους αδύναμους ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν στην σφαίρα της κατανάλωσης και να ενσωματωθούν στο κοινωνικό σύνολο.
Στην τωρινή φάση της «κρίσης» το κράτος βαθμιαία αποσύρεται από τον τομέα της πρόνοιας και δεν αναλαμβάνει μεγάλο μέρος του κόστους κοινωνικής αναπαραγωγής. Πλέον επιλέγεται να στηριχθούν αυτοί που είναι παραγωγικοί εργαζόμενοι και όχι ελαττωματικοί καταναλωτές. Αυτοί είναι οι πολίτες στους οποίους το κράτος εγγυάται ασφάλεια. Το «περιθώριο» αποκτά και πρέπει να αποκτήσει άλλο νόημα: γίνεται αναγκαίο κακό. Σαν μια φυσική συνθήκη, οι μη παραγωγικές ομάδες μετατρέπονται σε πρόβλημα προς αστυνόμευση και η έννοια της “αντικοινωνικής συμπεριφοράς” διαστέλλεται. Μόνο οι υγιείς, ανθεκτικοί, ευπροσάρμοστοι πληθυσμοί αντιμετωπίζονται ως άξιοι πολίτες προς επιβίωση.
Κάτω από την ομπρέλα των κοινωνικά αποκλεισμένων πέρα από το «καθιερωμένο περιθώριο» (μετανάστες, άστεγοι, τοξικοεξαρτημένοι, ψυχιατρικοί ασθενείς, φυλακισμένοι) αναμένεται να μπουν και άλλες μερίδες του πληθυσμού (π.χ. άνεργοι). Οι πιθανότητες να βρεθεί κάποιος στην «απέναντι όχθη» πολλαπλασιάζονται απειλητικά και το άγχος επιβίωσης οδηγεί σε ατομικές λύσεις. Η λογική έχει ως εξής: φυλάμε τα νώτα μας, διαφυλάσσουμε τα κεκτημένα μας και δεν νοιαζόμαστε για τους άλλους γιατί ήδη εμείς τα βγάζουμε πέρα με δυσκολία.
Η διάχυση φόβου εντείνει την συντηρητικοποίηση, την επιστροφή σε πατροπαράδοτες αξίες, την αναζήτηση ασφάλειας οδηγώντας τελικά σε φασίζουσες αντιλήψεις και πρακτικές. Η διαφορετικότητα αντιμετωπίζεται με ενόχληση που με ταχείς ρυθμούς επενδύεται με μίσος. Η διαρκής ανάδειξη πηγών κινδύνου από τα καθεστωτικά μέσα ευνοεί τη χρήση μηχανισμών επιτήρησης σαν μέσο διασφάλισης της κοινωνικής ειρήνης και τάξης. Η διαχείριση της φτώχειας τείνει να γίνει αντικείμενο ελέγχου και τιμωρίας.
Οι κρατούμενοι στο Νοσοκομείο Φυλακών Κορυδαλλού αποτελούν παράδειγμα του τρόπου διαχείρισης του «περιθωρίου» και της προώθησης μιας λογικής κοινωνικού δαρβινισμού. Μετατρέπονται σε «σώματα χωρίς σημασία» που όχι μόνο δεν χρήζουν ίασης –εφόσον ούτε οι «άξιοι πολίτες» δεν λαμβάνουν βοήθεια από το κράτος– αλλά τους αξίζει να τιμωρηθούν, όχι μόνο μέσω του εγκλεισμού τους, αλλά και μέσω των απάνθρωπων συνθηκών κράτησής τους. Τα εξαθλιωμένα σώματα των κρατουμένων δεν προκαλούν εντύπωση, λογίζονται ως μια φυσική ροπή των πραγμάτων, συνέπεια της «κρίσης». Η απουσία κοινωνικής απαίτησης για καλύτερες συνθήκες κράτησης των αρρώστων είναι απόδειξη πως οι πρακτικές του κράτους για τη διαχείριση επικίνδυνων πληθυσμών –μέσω της προώθησης της αντίληψης πως αντικείμενο των θεσμών είναι αυτοί που αξίζουν και την παράλληλη ποινικοποίηση της δυστυχίας– έχουν στεφθεί με επιτυχία. Η αλληλεγγύη από πλευράς μας δεν είναι ζήτημα συμπόνιας και ανθρωπισμού, αλλά κομμάτι ενός ευρύτερου αγώνα εναντίωσης στα κυριαρχικά συμφέροντα και τους μηχανισμούς ελέγχου και τιμωρίας.
ΑΥΤΟΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΔΟΜΗ ΥΓΕΙΑΣ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ
